ساختار تفسیر
صفحه 15 از 87
الف: نماي کلّی هر آیه: این نما به صورت مقدمهاي یک سطري، قبل از هر آیه بیان میشود که موضوع یا موضوعاتاصلی آیه را
بیان می کند. ب: ترجمهاي دقیق و برابر از قرآن: ترجمهاي که براساس روش جمله به جمله (هسته به هسته) و درکمال دقت است و
در این زمینه به «2» . تلاش شده، که حتی حرفی از قرآن بدون ترجمه نماند و درهمان حال پیام رسانی و روانی مطلب حفظ شود
ج: شأن نزول: (در صورتی که آیه شأن نزول داشته «3» . حدود 20 ترجمه مشهور توجه شده واز واژگان آنها استفاده شده است
باشد.) تفسیر قرآن مهر (ویژه جوانان)، ج 24 ، ص: 13 مقصود از شأن نزول (: سبب نزول) واقعه یا حادثه یا پرسشی است که بهدنبال
آن، آیه یا آیاتی فرود آمده است. از آنجا که معمولًا شأن نزولها سند روائی معتبر ندارد، از آنها به عنوان مؤید و شاهد براي
روشن شدن فضاي تاریخی و جغرافیایی نزول آیه، استفاده میشود. البتّه یادآوري این نکته لازم است که معمولًا شأن نزولها
موجب انحصار معناي آیه درمورد خاص نمیشود. (مگر در مواردي اندك همچون آیه تطهیر). د: نکات و اشارات: مقصود از این
استفاده شده از الفاظ و ترکیبات آیه با توجه به لغت، سیاق، شأن نزول، تاریخ، احادیث، آیات دیگر قرآن، قرائن « نکات » ، عنوان
عقلی، علوم قطعی تجربی و علوم قرآن است. این عنوان را از حدیث امام سجاد علیه السلام و امام صادق علیه السلام الهام گرفتیم
کتاب اللَّه عزوجل علی أربعۀ أشیاء: علی العبارة والاشارة واللطائف والحقائق، فالعبارة للعوام والاشارة » : که از ایشان حکایت شده
کتاب خدا (قرآن) بر چهار چیز است: عبارت، اشاره، لطایف، حقایق؛ و عبارات » ««1» . للخواص واللطائف للأولیاء والحقائق للأنبیاء
(قرآن) براي عموم مردم است، و اشارات (قرآن) براي خواص مردم است، و لطایف (قرآن) براي اولیاي (الهی) است، و حقایق
تفسیر قرآن مهر (ویژه جوانان)، ج 24 ، ص: 14 البتّه دراین مورد از آراء مفسران شیعه و اهل سنّت «. (قرآن) براي پیامبران است
استفاده کردهایم و به مهمترین تفاسیر مراجعه کرده و نکات و نظرات آنان را مورد دقت، توجه و استفاده قراردادهایم. لازم به
یادآوري است از آنجا که مخاطبان ما جوانان و دانشجویان هستند از نکات عرفانی (بویژه از امام خمینی قدس سره) و اشعار
متناسب با موضوع آیات استفاده کردهایم، تا بر لطافت آن افزوده شود. ه: آموزهها و پیامها: مقصود از این عنوان، بیان اهداف اصلی
آیه براي نسلهاي بعدي است، که از سنخ دلالت التزامی کلام است. یعنی جدا نمودن و مجرد کردن آیه از زمان و مکان و
شخصیتها و مخاطب خود، و برداشت قاعده کلی از آیه، که قابل انطباق بر زمانها و مکانها و افراد و مصادیق جدید باشد،
بهطوري که مفاد آیه بازندگی مخاطب ارتباط پیدا کند و بتواند از آن پیامها، در زندگی شخصی و اجتماعی خود استفاده کند.
صورت گرفته و با تدبّر « الغاء خصوصیت » البتّه این کار با توجه به بطون قرآن (براساس رهنمودهاي اهل بیت علیهم السلام) و قاعده
و تفکر در الفاط آیه (با توجه به همان نکاتی که در شماره د گفته شد) بدست آمده است. از امام باقر علیه السلام حکایت شده که
ظاهر قرآن همان چیزي است » «. ظهره تنزیله و بطنه تأویله منه قد مضی ومنه ما لم یکن یجري کما تجري الشمس والقمر » : فرمودند
که نازل شده است، اما باطن قرآن تأویل آن است، که برخی از آنها گذشته و برخی هنوز نیامده است. قرآن مثل تفسیر قرآن مهر
و نیز از امام باقر علیه السلام ««1» (. (ویژه جوانان)، ج 24 ، ص: 15 خورشید و ماه جریان دارد (وهر زمان مصادیق جدید پیدا میکند
«. ولو ان الآیۀ اذا نزلت فی قوم ثم مات اولئک القوم، ماتت الآیۀ ولما بقی من القرآن شیء » : حکایت شده که حضرت فرمودند
و امام صادق «.«2» هنگامی که آیهاي درمورد ملتی نازل میشود، اگر با مرگ آن مردم، آیه نیز بمیرد چیزي از قرآن باقی نمیماند »
لأناللَّه تبارك وتعالی لمیجعلهلزمان دونزمان ولالناس دون ناس فهو من کل زمان جدید وعند کل قوم غض » : علیه السلام فرمودند
خداي تبارك و تعالی قرآن را براي یک » : امام صادق علیه السلام (درپاسخ پرسشی درمورد قرآن) فرمودند «3» «. الی یوم القیامۀ
روش تفسیر: در این ««4» . زمان و مردمی خاص، قرار نداده است، بلکه آن در هر زمانی جدید و نزد هر ملتی تازه و شیرین است
روش قرآن به قرآن، روائی، » بوده که شامل « روش جامع » تفسیر از روشهاي متعدد و معتبر استفاده کردهایم یعنی روش ما یک
کاملًا پرهیز شده است، « تفسیر به رأي » میشود. البتّه از روش ص: 16 عقلی، علمی، باطنی
منابع: مهمترین «1» . در این راه براساس مبانی تفسیر معتبر و ضوابط اصول الفقه و قواعد روشهاي صحیح تفسیر عمل شده است
صفحه 16 از 87
تفاسیر شیعه و اهلسنّت که مورد توجه ما بودهاست عبارتنداز: مجمع البیان، ابو الفتوح رازي، شبّر، صافی، نور الثقلین، البرهان،
المیزان، نمونه، الدّر المنثور، کشّاف، کشف الاسرار، راهنما، نور، من وحی القرآن و .... در واژهشناسی از مفردات راغب، مقاییس
تذکر: در تفاسیر دیرین مرسوم نبوده است که «2» . اللغه، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، مجمع البحرین و ... استفاده شده است
منبع مطالب را ذکر کنند، از این رو بسیاري از مطالب هر تفسیر از تفسیرهاي قبلی گرفته شده بدون آنکه منبع اصلی ذکر شود، ولی
ما در این نوشتار تلاش نمودیم هر کجا از منبع خاصی، مستقیم یا غیرمستقیم استفاده کردیم نشانی آن را در پاورقی بیاوریم.
مخاطبان